การรักษาดุลยภาพของร่างกาย - ชีววิทยา Biology

การรักษาดุลยภาพของร่างกาย

การรักษาสมดุลของกรด-เบสในร่างกาย

         กลไกรักษาสมดุลของกรด-เบสมีอยู่ 3 แบบ คือ
1. ระบบหายใจ โดยการควบคุมปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ของสมองส่วน MEDULLA OBLONGATA
2. ระบบบัฟเฟอร์ เลือดจะมี pH อยู่ระหว่าง 7.35 – 7.45
3. ระบบขับถ่าย โดยการขับออกทางปัสสาวะมีประสิทธิภาพในการรักษาสมดุลสูง แต่ทำงานได้ช้ากว่าระบบอื่นๆ

การรักษาสมดุลของร่าตุ
- ปลาน้ำจืดอยู่ในสารละลายที่มีความเข้มข้นต่ำ จึงมีการถ่ายปัสสาวะบ่อยและเจือจาง มีเซลล์ดูดกลับแร่ธาตุที่เหงือก
- ปลาทะเลอยู่ในสารละลายที่มีความเข้มข้นสูง จึงไม่มีการถ่ายปัสสาวะบ่อยและมีการขับแร่ธาตุออกทางเหงือก
- นกทะเลขับแร่ธาตุที่มากเกินไปออกทางต่อมนาสิก (NASAL GLAND)

ตัวอย่างข้อสอบ
       ในปลากระดูกแข็งที่อยู่ทะเลมีกระบวนการใดที่ทำกันอย่างต่อเนื่อง
ก. ต้องการน้ำ และขจัดเกลือ
ข. ขจัดทั้งเกลือและน้ำ
ค. ขจัดน้ำ และต้องการเกลือ
ง. ต้องการทั้งน้ำ และเกลือ
ตอบ ก.

การรักษาอุณหภูมิภายในร่างกาย

       หากจำแนกสัตว์ตามความสามารถในการรักษาอุณหภูมิภายในร่างกายจะแบ่งสัตว์ออกเป็น 2 กลุ่ม คือ

1. สัตว์เลือดอุ่น (HOMEOTHERMIC ANIMAL) เป็นสัตว์ที่สามารถรักษาระดับอุณหภูมิภายในร่างกายให้คงที่อยู่ได้ ไม่เปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดล้อม ได้แก่ สัตว์ปีก และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

2. สัตว์เลือดเย็น (POIKILOTHERMIC ANIMAL) เป็นสัตว์ที่อุณหภูมิภายในร่างกายเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดล้อม ได้แก่ สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ สัตว์เลื้อยคลาน และพวกปลา

สัตว์มีกลไกในการรักษาอุณหภูมิของร่างกาย คือ
1. โครงสร้างของร่างกาย เช่น สัตว์ที่อยู่ในเขตหนาวจะมีขนยาวกว่าสัตว์ที่อยู่ในเขตร้อน
2. กลไกทางสรีรวิทยา ไฮโปทาลามัส (HYPOTHALAMUS) จะไวต่ออากาศหนาว

ข้อควรจำ.
       เมื่อได้รับการกระตุ้น ไฮโปทาลามัสจะไปกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงดังนี้
- ทำให้เส้นเลือดที่นำเลือดมาเลี้ยงผิวหนังหดตัว ทำให้เลือดที่มาเลี้ยงผิวหนังลดปริมาณลง ร่างกายจะสูญเสียความร้อนน้อยลง
- กระตุ้นเส้นประสาทควบคุมการหดตัวของกล้ามเนื้อโคนขนทำให้ขนลุกชัน และกล้ามเนื้อให้หดตัวจนเกิดอาการสั่น
- กระตุ้นให้ต่อมไร้ท่อหลั่งฮอร์โมนไปกระตุ้นปฏิกิริยาการสลายอาหารให้ปล่อยพลังงานออกมาเพิ่ม เพื่อชดเชยความร้อนที่ร่างกายสูญเสียไป

ตัวอย่างข้อสอบ
       ในฤดูหนาวร่างกายของสัตว์เลือดอุ่นจะมีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร

ก. เส้นเลือดหดตัวและลดอัตราการเต้นของหัวใจ
ข. เส้นเลือดหดตัวและเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ
ค. เส้นเลือดขยายตัวและเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ
ง. เส้นเลือดขยายตัวและลดอัตราการเต้นของหัวใจ
ตอบ ข.